Obydwie strony odczytały swe warunki. - Bolszewicy nie żądają już rozbrojenie Polski. - Duch pokojowy w obu delegacyach – Dziś bolszewicy dadzą odpowiedź.

    Ryga. PAT. Radio. Litewskie Biuro Prasowe donosi: Dzisiaj o godzinie 1 popołudniu Joffe zagaił drugie posiedzenie konferencyi pokojowej w Rydze. Porządek dzienny przewidywał deklaracye, jednakże za ogólną zgodą (przerwa w radio) czytając deklaracyę, która wczoraj została przyjętą przez wszechrosyjski centralny Komitet Wykonawczy (tekst tej deklaracyi jest skreślony następująco). Wojna podtrzymywana przez ententę grozi kampanią zimową, która tak, ciężko daje się odczuwać. Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy uważa za swój obowiązek powziąźć wszelkie kroki, by temu zapobiedz. Centralny Komitet jest zdania, że podstawą rychłego porozumienia powinno być samostanowienie na wszelkich terytorych. Niepodległość Ukrainy, Litwy i Białej Rusi, powinna być zapewniona przez ob ie strony, tak przez Rosyę jak i przez Polskę, jak również niepodległość Wschodniej Galicyi (?) powinna być uznaną. (?) Jako środek do wyrażania uznania odnośnych narodów powinno być uznanie istniejących ciał, sejmu, parlamentu i kongresów sowieckich.
    Jednakże podstawa samostanowienia stałaby się niemożliwą, gdyby Polska delegacya odrzuciła nie podlegający dyskusyi fakt, że Ukraina i Białoruś wykazały już swoje samostanowienie w r. 1918 (?) Pragnąc uniknąć zwłoki Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy upoważnia delegacyę sowiecką do zawarcia niezwłocznej ugody, stanowiącej podstawę do pokoju na następujących zasadach:
1. Rząd rosyjski zrzeka się dawniejszych swoich życzeń dotyczących tak redukcyi jak i demobilizacji armii polskiej.
2. Rosya gotowa jest podpisać tak zawieszenie broni jak i pokój, zaznaczając, że granica polsko-rosyjska ma być położoną znacznie dalej na wschód, niż to było postanowione przez Radę Ententy.

    Odrzucenie tych propozycyi oznaczałoby, że Polska zamierza odbyć kampanię zimową. Wszechrosyjski centralny komitet wykonawczy podtrzymuje ważność tych propozycyi na dziesięć dni. A jeżeli te propozycye nie zostaną podpisane do dnia 5 października, wówczas rząd sowietów ma prawo zmienić swoje warunki. Czyniąc taką ofiarę dla pokoju Rosya sowiecka uznaje władzę tak rosyjskiego jak i polskiego ludu pracującego, który gotów jest bronić się dalej, jeżeli będzie chciała prowadzić wojnę dalej. Z tego powodu wszechrosyjski centralny komitet wykonawczy stwierdza, że nieuwzględnienie tych propozycyi istotnie rozstrzygnie kwestyę kampanii zimowej.
    Po krótkiej przerwie wiceminister Dąbski oświadczył, że delegacya polska przyjmie z zadowoleniem wiadomość, iż Rosya zrzeknie się niemożliwych do przyjęcia warunków z Mińska i polska delegacya również pragnie jak najszybszego zawarcia pokoju. Następnie pos. Dąbski odczytał polską deklaracyę pokojową. Polska niema zamiary ugruntowaniawa swojej wielkości... (przerwa w radio)... przez uciski i innych narodów. Polska chce być czynnikiem... (kilka słów nieczytelnych)... tak ogólnego pokoju jak i wolności narodów. Wyraża swoje przekonanie, iż tylko porozumienie z Rosyą stanowi najlepszą gwarancyę przeciwko ponowieniu konfliktu. Polska delegacya proponuje następujące zasady pokoju wstępnego:
1. Obie strony wzajemnie gwarantują uznanie suwerenności jak i nie mieszanie się do spraw strony drugiej.
2. Granica terytoryum (słowa nieczytelne) nie pójdzie stosownie do pretensyi historycznych lecz stosownie do interesów obu stron. Sprawa narodowości podlegająca dyskusyi na obu terytoryach ma być rozstrzygnięta na zasadach demokratycznych.
3. Traktat winien oznaczać termin dla wolnego wyboru obywatelstwa czy to bolszewickiego czy to polskiego.
4. Polska zobowiązuje się zagwarantować rozwój językowy i wyznania mniejszości narodowościowych.
5. Obie strony wzajemnie zrzekają się wszelkich odszkodowań wojennych.
6. Traktat winien oznaczyć termin (?)
7. Natychmiast po podpisaniu traktatu winny być utworzone komisye mieszane celem bezzwłocznej wymiany internowanych osób cywilnych, a jeżeli możliwe również i jeńców wojennych.
8. Traktat winien określić czas dla amnestyi Polaków w Rosyi i odwrotnie. Obie strony rozpoczynają natychmiast pertraktować o ogólny pokój.
9. Natychmiast po podpisaniu traktatu winny się pertraktacye w sprawie konwencyi ekonomicznej.
10. Oparcie kwestyi obopólnej likwidacyi pretensyi na zupełnem uznaniu, iż dla Polski nie powstaną żadne zobowiązanie ani ciężary z powodu dawnej przynależności do Rosyi.

    Obopólne zrzeczenie się własności państwowej na terytoryum drugiej strony, zwrot wszelkich archiwów i przedmiotów sztuki wywiezionych z Polski od czasu jej rozbioru. Przyznanie dla Polski prawa zwrotu za szkody powstałe przez rosyjską wojnę domową.
    Stosownie do życzenia rosyjskiego, aby równocześnie postawić warunki dla pokoju wstępnego, jak i zawieszenia broni, polska delegacya proponuje wyznaczenie linii dla zawieszenia broni natychmiast, skoro tylko warunki pokoju wstępnego zostaną przyjęte. Delegacya polska proponuje podjęcie pracy przez komisye, celem przyśpieszeni prac konferencyi.
    OP przeczytaniu polskiej dkleracyi, Joffe zaproponował przerwę, celem zbadania propozycyi i natychmiastowe ułatwienie komisyi, celem ustanowienia linii demarkacyjnej dla zawieszenia broni.
    Dąbski odpowiedział, że kwestya utworzenia rozmaitych komisyi mogłaby być łatwo załatwioną wieczorem na konferencyi prezydentów obu delegacyi. Joffe zgodził się na to. O godzinie 3 posiedzenie zostało odroczone. Następne posiedzenie juto o godzienie 12 w południe.
    Dzisiaj wieczorem Dąbski oświadczył reprezentantom prasy, że dysonanse znacznie się zmniejszyły i zbliżamy się do pokoju. Wszyscy członkowie zgodnie oświadczyli, że charakter posiedzenia w Rydze znacznie się różnie od posiedzenia w Mińsku.

"Ilustrowany Kuryer Codzienny", 28 września 1920 r.