W wersalskim traktacie pokojowym, podpisanym 28 czerwca 1919 r., wyznaczono dwa plebiscyty dotyczące Polski – jeden z nich dotyczył Warmii, Mazur i Powiśla. Ludność zamieszkująca te tereny miała zdecydować, czy ziemie zostaną przyłączone do państwa polskiego, czy pozostaną w granicach Prus Wschodnich.

Plebiscyt odbył się 11 lipca 1920 r.  Jego wyniki były dla Polski niepomyślne – np. w okręgach olsztyńskim i kwidzyńskim za przyłączeniem do Polski opowiedziało się zaledwie 3,4 % uprawnionych do głosowania.

Przyczyn klęski należy się dopatrywać w następujących elementach  - po pierwsze państwo niemieckie przed plebiscytem prowadziło zmasowaną akcję propagandową, dysponując środkami o wiele większymi niż środowiska polskie. Po drugie prawo do głosowania otrzymali wszyscy, którzy urodzili się na terenie plebiscytowym - w dniu plebiscytu na tereny sporne przywożono z Niemiec specjalne wycieczki osób urodzonych lecz nie zamieszkujących już na tych obszarach. Poza tym na kartach wyborczych myląco sformułowano pytanie - uczestnicy plebiscytu mieli decydować, czy chcą mieszkać w Polsce czy w Prusach Wschodnich. Celowo pominięto słowo Niemcy.

Wreszcie pogrążona w wojnie polsko-bolszewickiej Polska nie poświęciła zbyt wiele czasu i uwagi na akcję propagandową. Ofensywa Armii Czerwonej i ciągłe zagrożenie państwa polskiego było skrzętnie wykorzystywane przez propagandę niemiecką określającą Polskę jako państwo sezonowe i nie zapewniające swoim obywatelom bezpieczeństwa.

Ostatecznie do Polski przyłączono zaledwie kilka wsi na Powiślu (Małe Pólko, Nowe Lignowy, Klamrowo, Bursztach i Janowo) i Mazurach (Lubstynek, Napromek i Groszki). Względy gospodarcze spowodowały przyłączenie portu rzecznego w Korzeniewie oraz przyczółku mostowego w Opaleniu.

GSD