Misja Międzysojusznicza
Zgodnie z postanowieniami konferencji w Spa, kiedy zawiodło dyplomatyczne pośrednictwo aliantów w rokowaniach pokojowych pomiędzy RP a Rosją bolszewicką , państwa Ententy wysłały do Polski międzysojuszniczą misje wojskową. Do Warszawy przybyła ona 25 lipca 1920 r. Kierował nią ambasador brytyjski w Berlinie, lord Edgar V. D’Abernon. Wielką Brytanię reprezentowali również: Maurice Hankey, sekretarz gabinetu premiera i generał Percy Radcliff. Przedstawiciele Francji to: ambasador w Waszyngtonie Jean J. Jusserand oraz generał Maxim Weygand, szef sztabu.
Lord E. V. d'Abernon
(zdj. za Wiki Commons)
Misja, powołana z inicjatywy premiera Wielkiej Brytanii, Lloyda George’a, miała doradzać w czasie rokowań rozejmowych. Jednak jej nieoficjalnym zadaniem było zastąpienie urzędującego polskiego rządu, osobami skłonnymi do zawarcia rozejmu z bolszewikami i odsunięcie J. Piłsudskiego od Naczelnego Dowództwa.
Przyjęcie misji w Warszawie było „poprawne, choć niezbyt serdeczne i bez cienia entuzjazmu” jak stwierdził jej szef, lord D’Abernon. Nastawienie społeczeństwa było życzliwe, widziano w niej upragnioną pomoc Zachodu lub przynajmniej jej zapowiedź. Natomiast polskie koła rządowe i wojskowe przywitały zachodnich dyplomatów sceptycznie. Uregulowany status prawny i lepsze rozeznanie spraw, aniżeli politycy z Londynu i Paryża, miały istniejące w Warszawie od ponad roku placówki dyplomatyczne i misje wojskowe tych państw.
Powołanie w Polsce nowego, koalicyjnego rządu W. Witosa sprawiło, że główne zadanie misji stało się nieaktualne. Próby pomocy w doprowadzeniu do rozejmu również okazały się bezowocne, bowiem pod koniec lipca, żadna z walczących stron nie była zainteresowana przerwaniem walk. Sukcesem misji było obsadzenie gen. Maxima Weyganda w roli doradcy szefa Sztabu Generalnego. W bitwie warszawskiej nie odegrał on jednak wielkiej roli. Udało mu się przekonać gen. Wł. Sikorskiego o znaczeniu obronnym Wkry, ale inne sugestie dotyczące organizacji polskiej obrony były odrzucane. Generał opuścił Warszawę 25 sierpnia. We Francji był witany jako główny zwycięzca bitwy warszawskiej i odznaczony Wielkim Orderem Legii Honorowej.
Lord D’Abernon swoje obserwacje z tego okresu opisał w książce „Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata: Warszawa 1920.” (1931 r.)
B.W