Obszar i granice Polski – po pokoju z Rosyą!
Polska ma 386.619 km.kwadr. – ludność 27 milionów 906 tysięcy.
ORYGINALNIE ZESTAWIŁ DLA RZĄDU POLSKIEGO PROF. UNIW. Dr. E. Romer.
( specjalny wyciąg dla „Ilustr. Kuriera Codziennego”)
Warszawa, 21 października
Prof. E. Romer przedstawił delegacyi pokojowej polskiej w Rydze
następująca ocenę stosunków terytorialnych i ludnościowych Polski,
na skutek traktatów pokojowych w Wersalu i Rydze:
Dotychczasowy obszar Polski w granicach t. zw. linii Curzona mierzył tylko około 251.300 km kw. z 23,882.00 ludności.
W skład tego obszaru wchodzi b. Królestwo Kongresowe bez części gub. Suwalskiej poza linią Focha, t. z. okręg białostocki, tj. dawne powiaty białostocki, bielski i sokulski z cząstkami powiatów sąsiednich, Galicya z częścią przyznaną Polsce Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy, jako też te części b. zaboru pruskiego, które zostały traktatem wersalskim do Polski bezpośrednio przyłączone (bez Górnego Śląska. Przyp. Red.)
Stosunki wyznaniowe i narodowościowe Polski w powyższych granicach podaje następujące zestawienie:
Rzym.-kat. 66.8% Polacy 70.8%
Ewangelicy 5.4 Ukraińcy
i Rosyanie 15.8
Prawosławni 2.2 Niemcy 6.0
Unici 14.1 Żydzi 6.8
Żydzi 11.5 Inni 0.6
Do powyższego terytorium – przyłączono obecnie obszary odstąpione Polsce, względnie odłączone od Rosyi w preliminaryach ryskich, a które mierzą 135.319 km kw. i liczą 4,024.340 ludności. Obszary te odstąpione obecnie stanowią 54 % terytorium, a niespełna
17 % zaludnienia dotychczasowej Polski. Podczas gdy gęstość zaludnienia w dotychczasowej Polsce wynosi 95 mieszkańców na 1 km kw. to w obszarach przyłączonych gęstość ta wynosi tylko niespełna 30 mieszkańców na 1 km. kw. Wobec tego na całym obszarze Polski, powiększonym przez obszary odłączone teraz od Rosyi, wynosi gęstość zaludnienia niespełna 73 mieszkańców na 1 km kw.[1])
W obszarach odłączonych od Rosyi należy wyróżnić :
a) terytoria dawnego W. Ks. Litewskiego, ostatnio pozostające pod polskim zarządem Ziem wschodnich,
b) obszary Wołynia.
Ad a) Z obszarów t. zw. Ziem wschodnich przyłączono teraz do Polski cały okręg wileński, prawie cały okręg brzesko-litewski, z wyjątkiem prawie całego powiatu mozyrskiego i części powiatu mińskiego i słuckiego z okręgu mińskiego. Powierzchnia tych obszarów mierzy 95.409 km kw. i 2,714.340 ludności (gęstość zaludnienia 28 mieszkańców na km kw.)
Wyznania i narodowości na obszarze pow. Wileńskiego, Brzeskiego i części Mińskiego, odstąpionych Polsce w preliminaryach ryskich:
Rzym.-kat. 44.0 % Polacy 40.4 %
Prawosławni 42.6 Białorusini 32.3
Mojżeszowi 11.8 Litwini 4.1
Inni 1.6 Rosyanie 5.6
Żydzi 9.7
Tutejsi 6.1
Inni 1.7
Ad b) Dla obszarów Wołynia, odstąpionych preliminar. pokoju przez Rosyę, przyjmując zmniejszenie ludności analogicznie do tego, jakie stwierdził spis ludności dokonany przez Zarząd Ziem wschodnich, otrzymujemy zaludnienie 1,310.000, gęstość zaludnienia 33 na
1 km kw. Przyjmując dla obszarów Wołynia klucz wyznaniowy i narodowościowy, zapewne optymistycznie pomyślany ( katolicy 17%, prawosławni 69%, żydzi 12%, inni 4%), otrzymamy dla całego obszaru, odłączonego teraz od Rosyi, następujące stosunki wyznaniowe i narodowościowe:
Rzym.-kat. 35.2 % Polacy 32.2 %
Prawosławni 51.2 Białorusini 21.8
Żydzi 11.8 Ukraińcy 22.4
Inni 1.8 Rosyanie 3.8
Litwini 2.8
Tutejsi 4.1
Żydzi 10.4
Inni 2.5
Polacy stanowią więc na całym przez Rosyę odstąpionym obszarze wybitną większość względną, szczególnie wybitną w północno-wschodniej części owych terytoriów.
Jest ważne i znamienne, że dzięki słabemu zaludnieniu przyłączonych do Polski kresów wschodnich, jako tez silnemu rozczłonkowaniu wyznaniowemu i narodowościowemu tej ludności, jest wpływ jej na cyfrowy udział Polaków w całej Polsce bardzo nieznaczny. Albowiem, biorąc obecnie wszystkie terytoria Polski razem (przyznane traktatem wersalskim i pokojem ryskim), cyfry statystyczne, odnoszące się do stosunków narodowościowych, wyznaniowych i terytoryalnych przedstawiają się następująco:
Polska posiada obecnie (bez Górnego Śląska) granice o obszarze terytorialnym 386 tysięcy 619 km kwadr. i 27,906.000 ludności*), wśród której procent wyznaniowy i narodowościowy jest następujący:
Rzymsko katolicy … 62.2 (66.8)%
Unici … 12.1 (14.1)
Prawosławni… 9.3 (4.2)
Żydzi …. 11.6 (11.5)
Ewangelicy….. 4.7 (5.4)
Polacy …… 65.3 (70.8)%
Ukraińcy ….. 16.7 (15.8)
Białorusini …. 3.1 –
Rosyanie …. 0.5 –
Litwini ……. 0.4 –
Tutejsi ….. 0.6 –
Niemcy … 5.2 (6.0)
Żydzi ….. 7.4 (6.8)
Inni …. 0.8 (0.6)
W nawiasie podano % ludności Polski w obrębie tylko lini traktatu wersalskiego i linii Curzona.
„Ilustrowany Kurier Codzienny” 23 października 1920 r.
[1] Gęstość zaludnienia na km. kw. przed wojna wynosiła w poszczególnych państwach: W Belgii 252 mieszk., w Niemczech 120, Dani 71, Francyi 74, Anglii 240, Włoszech 125, Holandyi 176, Austro-Węgrzech 76, Rumunii 55, Rosyi europ. 25, Szwecyi 12, Szwajcaryi 91, Serbii 45, Hiszpanii 39
*) obszar państw europ. przed wojną był następujący : Rosya 5,862.000 km. kw., Austro-Węgry 675.000, Niemcy 540.000, Francya 536.000, Hiszpania 504.000, Szwecja 447.000, Norwegia 322.000, Anglia 314.000, Włochy 286.000, Rumunia 139.000 itd.
Liczba zaś mieszkańców wynosiła: Rosya 150 milionów, Niemcy 66 mil., Austro-Węgry 51 mil., Anglia 46 mil., Francya 39 mil., Włochy 35 mil., Hiszpania 20 mil., Rumunia 7 i pół mil. Itd.
Jeżeli zaś Polska uzyska przyznanie jej Górnego Śląska, obszar jej przekroczy z górą cyfrę 400 tysięcy km. kw., a cyfra ludności będzie wynosić 30 milionów mieszkańców. Biorąc zatem pod uwagę stosunki państw powojennych, otrzyma polska szóste miejsce w Europie pod względem obszaru (po Rosyi, Niemczech, Francyi, Hiszpanii i Szwecji) – a natomiast pod względem liczby ludności – znajdzie się również na szóstem miejscu, a mianowicie po Rosyi, Niemczech, Anglii, Francyi i Włochach .